ایران بیش از چین به سوخت‌های فسیلی یارانه می‌دهد

آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) به تازگی گزارشی منتشر کرده و در آن میزان یارانه‌ای که در سال ۲۰۱۷ در کشورهای مختلف به سوخت‌های فسیلی تعلق گرفته را بررسی کرده است. این محاسبه تمام انواع یارانه‌های مستقیم و غیرمستقیم را دربرمی‌گیرد. یارانه مستقیم یارانه‌ای است که در ازای مصرف بنزین، گازوئیل و سایر سوخت‌های فسیلی به شهروندان پرداخت می‌شود. به عبارت دیگر یارانه مستقیم در آخرین حلقه‌ی زنجیره‌ی مصرف پرداخت می‌شود. در مقابل یارانه غیرمستقیم در حلقه‌های میانی پرداخت می‌شود، مانند یارانه‌ای که به نیروگاه‌های تولید برق تعلق می‌گیرد تا از بهای نهایی برق مصرفی کاسته شود. میزان یارانه‌ای که دولت‌ها به مصرف سوخت‌‌های فسیلی اختصاص می‌دهند از طریق مقایسه هزینه‌ای که مصرف‌کننده نهایی پرداخت می‌کند، با نرخ سوخت خام و هزینه‌ی فرآوری و انتقال آن به دست می‌آید.

برآوردها نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۷ بیش از ۳۰۲ میلیارد دلار در جهان، یارانه برای مصرف سوخت‌های فسیلی پرداخت شده است؛ حدود ۳۱ میلیارد دلار بیش از مبلغ پرداخت شده در سال ۲۰۱۶. به نظر می‌رسد دلیل این امر افزایش عمومی قیمت نفت در سال ۲۰۱۷ باشد. با این حال این میزان افزایش، که معادل ۱۲% افزایش به نسبت سال ۲۰۱۶ است، در برابر افزایش ۲۵ درصدی بهای نفت، رقم اندکی است.

در این سال یارانه مستقیم نفت حدود ۱۳۶ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار، ۴۵% کل یارانه‌های پرداختی و معادل ۱۱% هزینه مصرف سوخت جهانی بوده است. یارانه مستقیم برای مصرف گاز طبیعی نیز حدود ۵۶.۵ میلیارد دلار آمریکا و معادل ۲۳% مصرف جهانی گاز طبیعی بوده است. یارانه پرداختی برای مصرف ذغال سنگ به نسبت کم و حدود ۲.۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ بوده است. بیشترین میزان پرداخت سوبسید برای مصرف ذغال سنگ به قزاقستان تعلق دارد: بیش از یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار.

یارانه پرداختی برای تولید برق نیز که در سال ۲۰۱۶ بیش از یارانه پرداختی به نفت بوده، در سال ۲۰۱۷ سهم کمتری داشته و با کاهش ۱۰ میلیارد دلاری به نسبت سال قبل، به ۱۰۶میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار رسیده است.

طبق این گزارش ایران در سال ۲۰۱۷ حدود ۴۵ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار یارانه برای مصرف سوخت‌های فسیلی پرداخت کرده است؛ این در حالی است که کشور چین، که ۱۷ برابر ایران جمعیت دارد، تنها ۳۸ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار به این کار اختصاص داده است. به عبارت دیگر به ازای هر ایرانی در سال ۲۰۱۷، ۵۵۶ دلار یارانه سوخت پرداخت شده و این عدد برای هر شهروند چین، ۲۸ دلار بوده است. کشورهای عربستان سعودی، روسیه و مصر در رده‌های بعدی قرار دارند.

ایران در این سال ۱۶ میلیارد و ۴۷۰ میلیون دلار برای مصرف نفت یارانه پرداخت کرده است و از این نظر بعد از عربستان سعودی و چین در رده سوم است؛ ۱۶ میلیارد و ۳۴۰ میلیون دلار برای مصرف گاز طبیعی یارانه پرداخت کرده است و از این جهت در رتبه اول قرار گرفته است. کشورهای روسیه، امارات متحده عربی و عربستان در جایگاه‌های بعدی قرار دارند؛ و بیش از ۱۲ میلیارد دلار برای تولید برق از سوخت‌های فسیلی یارانه پرداخت کرده است و از این جهت بعد از چین در رتبه دوم قرار دارد. مکزیک، عربستان سعودی و روسیه در جایگاه‌های بعدی هستند.

در این سال کویت به ازای هر شهروند خود ۱۴۴۰ دلار یارانه سوخت پرداخت کرده است و از این حیث در رتبه اول قرار دارد. بعد از آن کشورهای عربستان سعودی، بحرین و امارات متحده عربی قرار دارند. ایران از نظر سرانه یارانه سوخت در رتبه ۹ قرار دارد. بیشترین میزان یارانه پرداختی به نسبت تولید ناخالص داخلی، به لیبی تعلق دارد. لیبی در سال ۲۰۱۷، ۱۳.۷% تولید ناخالص داخلی  خود را به پرداخت یارانه برای سوخت‌های فسیلی اختصاص داده است. بعد از لیبی، ترکمنستان، ازبکستان و ایران و مصر قرار دارند. در ایران ۱۰.۴% تولید ناخالص داخلی صرف یارانه سوخت شده است.

منبع: International Energy Agency