آیا جهان ناامن‌تر می‌شود؟
بر اساس آخرین بررسی سالانه شاخص جهانی صلح موسسه اقتصاد و صلح، به اختصار IEP، در سال ۲۰۱۸، وضعیت ۷۱ کشور در شاخص صلح بهبود یافته است در حالی که ۹۲ کشور وضعیت بدتری را نسبت به سال‌های گذشته تجربه می‌کنند. از بزرگترین عامل‌های این روند نزولی، می‌توان به افزایش درگیری‌های بین مرزی، جنگ‌های داخلی، افزایش سرکوب سیاسی و کاهش تعهدات بسیاری از کشورها به تلاش‌های صلح آمیز سازمان ملل اشاره کرد.
در این گزارش که بر اساس آن وضعیت اروپا و آمریکای شمالی نسبت سال گذشته بدتر شده است، ۲۳ معیار کیفی و کمی برای ساختن شاخص نهایی تحلیل می‌شوند. شمار جنگ‌ها و زندانی‌ها، هزینه‌های نظامی، فساد، سرکوب سیاسی، و وضعیت روابط با همسایگان بخشی از این معیارها هستند. در نظر گرفتن معیارهای مختلف بدین معنی است که این گزارش صرفاً تصویری کلی از کشورهای درگیر جنگ ارائه نمی‌دهد؛ بلکه شاخص صلح، تعریفی وسیع‌تر از ثبات سیاسی، که تنش‌های سیاسی داخلی را نیز در بر می‌گیرد، به دست می‌دهد. از همین رو وضعیت ایالات متحده ضعیف ارزیابی می‌شود: کشور ۱۲۱ام در بین ۱۶۳ کشور، چرا که فضای سیاسی حزبی‌اش رو به افزایش است، در چندین درگیری در سراسر جهان دخالت می‌کند و جمعیت زندانیان وسیعی دارد. در این گزارش ایالات متحده در میان ۵۰ کشور کمتر صلح‌آمیز جهان رتبه‌بندی شده است و در این وضعیت با مکزیک، آفریقای جنوبی، عربستان سعودی، هند، ترکیه و روسیه مشترک است.
در منطقه آسیا و اقیانوسیه، ۱۱ کشور از ۱۹ کشور شاهد کاهش فضای صلح‌آمیز خود نسبت به سال‌های گذشته بوده‌اند. در این بین میانمار بدترین نتیجه را داشته است. اکثر کشورهای منطقه روسیه و اوراسیا، مشخصاً روسیه و ارمستان، نیز کاهش آشکاری در رتبه نسبت به سال‌های گذشته داشته‌اند. در آمریکای لاتین بزرگترین چالش‌ها برای صلح اغلب از جنس جنایت، فساد و بی قانونی است؛ در هشت سال گذشتهْ آمریکای مرکزی و کارائیب از لحاظ قتل و دیگر جرائم خشونت‌آمیز بدتر از هر جای دیگری بوده است.
فاصله بین کشورهای صلح‌آمیز و خشونت‌آمیز در جنوب آسیا نسبت به هر جای دیگری گسترده‌تر است. زیرا رتبه افغانستان و پاکستان همچنان در حال سقوط است، در حالی که مثلاً در سریلانکا و بوتان وضعیت صلح‌آمیز رو به بهبود است. وضعیت مشابهی برای کشورهای جنوب صحرای آفریقا برقرار استْ. در آنجا نیز اوضاع برای کشورهایی مانند جمهوری دموکراتیک کنگو و سودان جنوبی رو به وخامت است در حالی که کشورهایی مانند موریتانی و بوتسوانا پیشرفت مستمری در شاخص صلح دارند.
اما مانند سال‌های گذشته همچنان بدترین وضعیت را به عنوان خشن‌ترین منطقه از جهان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا به خود اختصاص داده‌اند. چهار کشور از هفت کشور انتهایی این لیست در این منطقه قرار دارند: سوریه به عنوان بدترین و پس از آن عراق، یمن و لیبی.
| کشور | امتیاز | رتبه |
|---|---|---|
| سوریه | ۳۶۰۰ | ۱۶۳ |
| افغانستان | ۳۵۸۵ | ۱۶۲ |
| سودان جنوبی | ۳۵۰۸ | ۱۶۱ |
| عراق | ۳۴۲۵ | ۱۶۰ |
| سومالی | ۳۳۶۷ | ۱۵۹ |
| یمن | ۳۳۰۵ | ۱۵۸ |
| لیبی | ۳۲۶۲ | ۱۵۷ |
| جمهوری دموکراتیک کنگو | ۳۲۵۱ | ۱۵۶ |
| آفریقای مرکزی | ۳۲۳۶ | ۱۵۵ |
| روسیه | ۳۱۶۰ | ۱۵۴ |
| سودان | ۳۱۵۵ | ۱۵۳ |
| اکراین | ۳۱۱۳ | ۱۵۲ |
| پاکستان | ۳۰۷۹ | ۱۵۱ |
| کره شمالی | ۲۹۵۰ | ۱۵۰ |
| ترکیه | ۲۸۹۸ | ۱۴۹ |
این فهرست ِ کشورهای جنگ زده، یکی از عمده‌ترین دلایل بدتر شدن تصویر جهانی صلح است. با توجه به آخرین بررسی IEP، بسیاری از بحران‌ها و درگیری‌های شکل گرفته در ده سال گذشته نه تنها امروزه همچنان حل نشده باقی مانده‌اند بلکه بر دامنه آنها نیز افزوده می‌شود؛ و این یعنی سطح کلی خشونت در جهان رو به افزایش است. کشورهای پایین در شاخص در درگیری‌های طولانی مدت به دام افتاده‌اند. درگیری‌های جاری در سوریه، یمن، لیبی و افغانستان منجر به افزایش قابل توجه مرگ‌های ناشی از جنگ، جمعیت پناهجویان و تروریسم در سایر کشورها شده است.
بر اساس گزارش IEP، تأثیر اقتصادی همه این خشونت‌ها در سال ۲۰۱۸ به حدود ۱۵ تریلیون دلار رسیده است که معادل ۱۲.۵ درصد تولید ناخالص جهانی است. یعنی تقریبا ۲۰۰۰ دلار به ازای هر نفر. به‌طور کلی کشورهای صلح آمیز برتری‌های اقتصادی قابل توجهی نسبت به سایر کشورها دارند؛ از جمله تورم پایین‌تر، نرخ بهره پایین و سطوح سرمایه‌گذاری بالاتر. طی دهه گذشته کشورهایی که در شاخص صلح بهبود یافته‌اند، از نظر تولید ناخالص ملی حدوداً ده برابر کشورهایی که صلح را کاهش داده‌اند، رشد داشته‌اند. این موضوع اهمیت و منفعت اقتصادی صلح را برجسته می‌کند.
خاورمیانه به تنهایی شواهد زیادی از تأثیرات اقتصادی مهلک خشونت را نشان می‌دهد، به طوری که اقتصادهای یمن و سوریه به زانو درآمده‌اند. افزایش سرکوب سیاسی نیز به نمرات پایین‌تر در بسیاری از کشورها از جمله عمان دامن زده است. به طور کلی، ۹ کشور از ۲۰ کشور در منطقه نسبت به سال گذشته رتبه پایین‌تری در شاخص صلح داشته‌اند. بهترین کشورهای منطقه شامل کویت در رتبه ۴۲، امارات متحده عربی در رتبه ۴۵، و قطر در رتبه ۵۶ هستند. بارقه های امیدی نیز در منطقه وجود دارد؛ اگرچه خاورمیانه و شمال آفریقا همچنان خشونت‌بارترین مناطق جهان‌اند، در امتیاز کلی این کشورها پیشرفت اندکی به علت موفقیت مقابله با ستیزه‌جویان داعش به چشم می‌خورد.
در انتهای دیگر شاخص، ایسلند، نیوزیلند، اتریش، پرتغال و دانمارک کشورهای صلح‌جو هستند و اروپا همچنان و علی‌رغم کاهش امتیاز نسبت به سال گذشته مسالمت‌آمیزترین منطقه جهان به شمار می‌آید.
| کشور | امتیاز | رتبه |
|---|---|---|
| ایسلند | ۱۰۹۶ | ۱ |
| نیوزلند | ۱۱۹۲ | ۲ |
| اتریش | ۱۲۷۴ | ۳ |
| پرتغال | ۱۳۱۸ | ۴ |
| دانمارک | ۱۳۵۳ | ۵ |
| کانادا | ۱۳۷۲ | ۶ |
| جمهوری چک | ۱۳۸۱ | ۷ |
| سنگاپور | ۱۳۸۲ | ۸ |
| ژاپن | ۱۳۹۱ | ۹ |
| ایرلند | ۱۳۹۳ | ۱۰ |
منابع: Institute for economics & peace
visionofhumanity.org
