بحران نفت و آینده بودجه دولتی
اردیبهشت امسال رئیس جمهور آمریکا به طور رسمی خروج آمریکا از توافق برجام را اعلام کرد. ۱۳ آبان ۹۷ علاوه بر سال‌روز تسخیر سفارت ایالات متحده در ایران، روز شروع دور جدید تحریم‌ها از طرف آمریکا علیه ایران بود. این تحریم‌ها همان‌طور که در کوتاه مدت شرایط سختی را برای بازار ایران ایجاد کرده است، طی سال ۹۸ نیز تأثیر خود را بیش از پیش نمایان می‌کند. علاوه بر این، تصمیماتی چون الحاق به FATF و تصویب لوایح آن نقشی تعیین‌کننده در سرنوشت اقتصادی ایران در سال ۹۸ خواهد داشت.
طبق گزارش سازمان مدیریت اطلاعات انرژی آمریکا، پس از اعمال تحریم‌های جدید، میزان صادرات نفت و گاز ایران به شدت با رشد منفی روبرو بوده است. پس از گذشت مدت اندکی از اعمال تحریم‌ها، در سپتامبر ۲۰۱۸، گزارش فوق خبر از کاهش حدوداً نیم میلیون بشکه در صادرات روزانه نفت و گاز ایران را می‌دهد.
گذشته از روند نزولی که در بالا به آن اشاره شد، محمد باقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه در دیدار خود با معلولین به تاریخ ۱۲ آذرماه، اعلام کرد امسال، سال ۹۷، میزان صادرات نفت ایران از ۲ و نیم میلیون بشکه در روز به حدود ۱ میلیون بشکه در روز کاهش یافته است. با مقایسه این آمار با شرایط تحریمی ایران در سال ۲۰۱۲، می‌توان حدس زد که شرایط ایران در سال آینده از نظر درآمد نفتی دولت ایران، وضعیتی مشابه با شرایط گذشته خواهد داشت. با توجه به گزارش پایگاه اطلاعاتی Clipper Data خریداران عمده‌ی نفت ایران دو کشور چین و هند به ترتیب با ۶۶۴ هزار بشکه و ۵۵۴ هزار بشکه در روز هستند. این مقادیر در سپتامبر ۲۰۱۸ پس از اعمال دور جدید تحریم‌ها توسط آمریکا علیه ایران به ترتیب به مقادیر ۴۴۱ هزار بشکه و ۵۷۴ هزار بشکه تغییر کرده است. با توجه به این آمار می‌توان حدس زد که هم اکنون بیشترین صادرات نفت ایران به هند صورت می‌گیرد.
همه‌ی موارد فوق در حالی است که ایران در لیست سیاه FATF قرار ندارد و در حالت تعلیق است. به نظر می‌رسد در صورت عدم تصویب لوایح باقی‌مانده از لوایح چهارگانه مورد نیاز جهت پیوستن به FATF، شرایط فروش نفت ایران سخت‌تر از اکنون می‌شود. عدم پیوستن به گروه ویژه‌ی اقدام مالی امکان مبادله با کشورهای عضو، چه اصلی، چه ناظر، و چه منطقه‌ای را به سبب توصیه‌نامه‌های این گروه کاهش می‌دهد. این مسئله به اندازه‌ای مهم است که ممکن است ایران یکی از مهمترین شرکای تجاری خود یعنی عراق را نیز، به این دلیل از دست بدهد.
به گزارش دنیای اقتصاد در لایحه‌ی بودجه ۹۸ میزان درآمدهای نفتی ایران در سال آینده ۵/۱۴۲ هزار میلیارد تومان خواهد بود و دولت برای تحصیل این رقم ممکن است سناریوهای متفاوتی درباره‌ی نرخ تسعیر ارز و همچنین نرخ فروش روزانه نفت در نظر داشته باشد. خلاصه‌ی این سناریوها در جدول زیر قابل مشاهده است:
| سناریوهاری بودجه ۹۸ | میزان کل درآمدهای نفتی کشور | نرخ تسعیر ارز (تومان) | فروض فروش | حجم فروش نفت (میلیون بشکه در روز) | میانگین قیمت هر بشکه (دلار) |
|---|---|---|---|---|---|
| سناریوی اول | ۳۸ میلیارد دلار | ۵۷۰۰ | فرض اول | ۱.۹ | ۵۴ |
| فرض دوم | ۱.۵ | ۷۰ | |||
| سناریوی دوم | ۲۹.۵ میلیارد دلار | ۷۳۰۰ | - | ۱.۵ | ۵۴ |
|
سناریوی سوم |
۳۲ میلیارد دلار | ۶۸۰۰ | فرض اول | ۱.۶۲ | ۵۴ |
| فرض دوم | ۱.۵ | ۵۸.۴ | |||
| قانون بودجه ۹۷ (شرایط غیرتحریمی) | ۵۰ میلیارد دلار | ۳۸۰۰ | - | ۲.۴ | ۵۵ |
با توجه به گزارش‌ها و پیش‌بینی‌های موجود از وضعیت قیمت نفت ایران در سال آینده، فرض ۷۰ دلاری شدن نفت در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ بعید به نظر می‌رسد. از طرف دیگر نیز با توجه به گزارش‌های موجود درباره‌ی میزان صادرات فعلی نفت ایران، صادرات بیش از یک و نیم میلیون بشکه در سال آینده مسئله‌ای دور از ذهن است و بستگی به تحولات سیاسی ایران دارد. حتی صادرات حدود یک و نیم میلیون بشکه در روز طی سال آینده نیز اکنون با توجه به وضعیت تحریمی و عدم تصویب لوایح گروه ویژه اقدام مالی موسوم به FATF در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. بنابراین می‌توان پیش‌بینی کرد دولت در سال آینده - با توجه به سهم ۳۳ درصدی درآمد نفت در بودجه - دچار کسری بودجه خواهد بود و طبق عادت معمول خود یا از طریق استقراض یا از طریق چاپ پول درصدد جبران آن برخواهد آمد.
.jpg "چین خرید نفت از ایران را ۳۴ درصد کاهش داده است")