جایگاه ایران در شاخص رقابت‌پذیری پایدار در جهان
رقابت‌پذیری پایدار، توانایی تولید و حفظ ثروت فراگیر و پایدار است. این شاخص از ترکیب ۵ زیر شاخص؛ سرمایه زیستی، بهره‌وری منابع، سرمایه اجتماعی، سرمایه فکری و نوآوری و عملکرد حکومت ساخته می‌شود.
میانگین نمره جهانی رقابت‌پذیری پایدار در سال ۲۰۲۱، ۴۵.۳ است. کشور سوئد با نمره ۶۱.۲، در بالاترین و کشور سومالی با نمره ۳۲.۷، در پایین‌ترین جایگاه جهان قرار دارند. رتبه جهانی ایران در بین ۱۸۰ کشور، با نمره ۴۴.۵، ۱۱۱ است.
سرمایه زیستی مبنایی است که یک کشور بر اساس آن ساخته می شود: محیط فیزیکی و شرایط اقلیمی، همراه با گستره فعالیت های انسانی که بر محیط طبیعی تأثیر می گذارد یا خواهد داشت. سرمایه زیستی یک کشور نشان دهنده توانایی آن، در حفظ جمعیت و اقتصاد در حال حاضر و آینده است. سرمایه زیستی، از وضعیت شاخصهای مربوط به کشاورزی، آب، تنوع زیستی، منابع (انرژی، معدنی و ...) و آلودگی ساخته شده است.
میانگین امتیاز جهانی در سرمایه زیستی ۴۵.۲ تا ۵۵ نمره کمتر از حالت ایده آل است. کشور لائوس با نمره ۶۹.۲، در بالاترین و کشور سومالی با نمره ۲۲.۶، در پایین‌ترین جایگاه جهان قرار دارند. رتبه جهانی ایران در بین ۱۸۰ کشور، با نمره ۴۱.۵، ۱۰۱ است.
بهره وری منابع، توانایی مدیریت منابع موجود (سرمایه طبیعی، سرمایه انسانی، سرمایه مالی) را بدون توجه به کمیاب یا فراوان بودن، نشان می‌دهد. خواه یک کشور دارای منابع در محدوده جغرافیایی خود (منابع طبیعی و سایر منابع) باشد یا نه، بهره‌وری در استفاده از منابع یک عامل است که بر رقابت پذیری و گسترش ثروت کشورها تأثیر می‌گذارد. بهره برداری بیش از حد از منابع طبیعی موجود، بر سرمایه زیستی کشور که توانایی یک کشور برای حمایت از جمعیت و اقتصاد خود با منابع مورد نیاز در آینده است نیز اثر می‌گذارد. بهره‌وری منابع از ترکیب شاخصهای مربوط به مدیریت منابع آب، انرژی و مواد خام به‌دست می‌آید.
میانگین نمره جهانی در شاخص بهره وری منابع ۴۶ است. کشور مالاوی با نمره ۶۳.۸، در بالاترین و کشور ایران با نمره ۲۳.۸، در پایین‌ترین جایگاه جهان قرار دارند.
سرمایه اجتماعی یک ملت، مجموع ثبات اجتماعی و رفاه (درک شده یا واقعی) کل جمعیت است. سرمایه اجتماعی، انسجام اجتماعی و سطح معینی از اجماع را ایجاد می کند که محیطی با ثبات برای رشد اقتصاد فراهم کرده و از بهرهبرداری بیش از حد منابع طبیعی جلوگیری می کند. در حالی که برقراری ارتباط مستقیم بین انسجام اجتماعی و ایجاد ثروت و پایداری توسعه اقتصادی، ممکن است از نظر علمی دشوار باشد؛ سطح مشخصی از برابری، سیستم‌های بهداشتی مناسب، رهایی از ترس و ایجاد فرصت‌های برابر پیش‌نیازهای دستیابی به توسعه اقتصادی پایدار هستند. فقدان یا زوال انسجام اجتماعی به نوبه خود منجر به کاهش بهره وری (سلامت)، افزایش نرخ جرم و جنایت و ناآرامی های اجتماعی بالقوه می شود که توسعه و رشد اقتصادی را فلج می کند. سرمایه اجتماعی، از ترکیب شاخصهای مربوط به سلامت، برابری، جرم، آزادی و رضایت (شادکامی فردی، نرخ خودکشی، رضایت از خدمات عمومی) ساخته شده است.
میانگین نمره جهانی در سرمایه اجتماعی ۴۴ است. کشور ایسلند با نمره ۶۴.۱، در بالاترین و عراق با نمره ۲۹.۷، در پایین‌ترین جایگاه جهان قرار دارند. رتبه جهانی ایران در بین ۱۸۰ کشور، با نمره ۴۰.۹، ۱۰۶ است.
برای ایجاد و حفظ ثروت، شغل و درآمد برای افراد جامعه لازم است. تأمین شغل مستلزم تولید کالاها و ارائه خدماتی است که افراد یا مشاغل داخلی یا خارجی مایل به خرید آن هستند. این امر مستلزم رقابتی بودن محصولات و خدمات در بازار جهانی از نظر کیفیت و قیمت است. بنابراین، رقابت پایدار مستلزم قابلیت‌های تحقیقات و توسعه بالا و کارآفرینی و ایجاد کسب و کار است. علاوه بر این، موفقیت اقتصادی پایدار مستلزم تعادل بین بخش های خدماتی و تولیدی است. اتکای بیش از حد به بخش خدمات دیر یا زود منجر به کاهش پتانسیل رشد و از دست دادن دانش می شود. سرمایه فکری و نوآوری ترکیبی از وضعیت شاخصهای تحصیلات، تحقیقات و توسعه ( R&D) و کسب و کارهای جدید است.
میانگین نمره جهانی در سرمایه فکری و نوآوری ۴۰ است. کشور کرهجنوبی با نمره ۷۷.۸، در بالاترین و جمهوری آفریقای مرکزی با نمره ۱۴.۶، در پایین‌ترین جایگاه جهان قرار دارند. رتبه جهانی ایران در بین ۱۸۰ کشور، با نمره ۵۲.۵، ۳۰ است.
نوع حکمرانی، محیطی را ایجاد می‌کند که جامعه (افراد و کسب‌وکارها) در آن فعالیت می‌کنند. زیرشاخص حکمرانی، در شاخص رقابت‌پذیر پایدار جهانی مبتنی بر سری داده‌های کمی است و بر اساس ارزیابی کیفی سیستم‌ها و سیاست‌های دولتی نیست. علاوه بر این، برخی از جنبه‌های تأثیرات جهت‌گیری دولت (مانند حقوق بشر، آزادی مطبوعات و غیره) به شاخص سرمایه اجتماعی اختصاص داده شده است. هدف زیرشاخص حکمرانی، ارزیابی عملکرد چارچوب نظارتی و زیرساخت کشور برای تسهیل رقابت پایدار است. چارچوب نظارتی و زیرساختی باید محیطی را ایجاد کند که در آن سرمایه طبیعی، اجتماعی و فکری کشور بتواند برای تولید ثروت جدید و حفظ ثروت موجود شکوفا شود. عملکرد حکومت، ترکیبی از شاخصهای انسجام حکومت، زیرساخت‌ها، محیط کسب و کار، فساد و ثبات مالی است.
میانگین نمره جهانی در شاخص عملکرد حکومت، ۵۱ است. کشور استونی با نمره ۷۳.۲، در بالاترین و سودان جنوبی با نمره ۳۱.۴، در پایین‌ترین جایگاه جهان قرار دارند. رتبه جهانی ایران در بین ۱۸۰ کشور، با نمره ۵۴.۲، ۷۵ است.
منبع: SolAbility، گزارش پایداری جهان ۲۰۲۱