۳۰ تا ۴۰ درصد از زنان در گروه باحجاب‌ها قرار دارند

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در مرداد ماه ۹۷، گزارشی تحت عنوان «عوامل مؤثر بر اجرایی شدن سیاست‌های حجاب و راهکارهای پیش‌رو» منتشر کرده است. در بخش اول این گزارش، دو پارامترِ «نگرش مردم نسبت به موضوع حجاب» و «رفتار پوششی» آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. وضعیت نگرش جامعه به موضوع حجاب در پنج محور کلی، از جمله ارزشمندی حجاب، ضرورت حجاب برای زن مسلمان، حدود حجاب، پیامدهای حجاب و بی حجابی و مداخله‌ی دولت در موضوع حجاب پرداخته شده است، که به اختصار به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

نتایج این گزارش نشان می‌دهد که «ارزشمندی حجاب» در جامعه دچار تحول شده است و بر اساس آخرین تحقیقات حدود ۳۵ الی ۴۰ درصد از مردم، کاملا در این طیف قرار می‌گیرند. منظور از ارزشمندی حجاب، تمایل اجتماعی به این پدیده است، به این معنا که اگر حجاب در جامعه ارزشمند تلقی شود، به عنوان یک هنجار در جامعه تلقی می‌شود و هنجارهای مغایر با آن مجالی برای بروز نخواهند یافت. پژوهش‌های مختلفی به بررسی ارزشمندی حجاب بر اساس شاخص‌های متنوعی پرداخته‌اند، که در نتیجه‌ی تمامی آن‌ها ارزشمندی حجاب با کاهش مواجه بوده است.

در موضوع «ضرورت حجاب»، در پژوهشی که در سال ۱۳۹۰ توسط سازمان تبلیغات اسلامی، تحت عنوان «پوشش و حجاب زنان ایران» انجام شده است، ۶/۹۵ درصد از مردم در پاسخ به سؤال «آیا به حجاب اعتقاد دارید؟» پاسخ مثبت داده‌اند. با این وجود پژوهش‌های متعددی نشان می‌دهند که ضرورت حجاب در سال‌های اخیر با کاهش مواجه بوده است.

در خصوص «حدود حجاب»، نتایج نشان می‌دهد که تعریف عرفی از حجاب بر تعریف شرعی آن پیشی گرفته است و بیشتر افراد تلقی عرفی از حجاب دارند. در سال ۹۳، در پژوهشی تحت عنوان «دیدگاه مردم در مورد پوشش و حجاب بانوان در جامعه» که توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) صورت گرفته بود، هشت تصویر از نوع پوشش در اختیار پاسخ‌دهندگان قرار گرفته بود تا از میان آن‌ها پوشش مورد تأیید خود را انتخاب کنند. در نتایج این نظرسنجی، ۳۲ درصد از پاسخ‌‌گویان، پوشش مانتو و شال را بعنوان پوشش مورد تأیید خود انتخاب کرده بودند و پوشش‌های مانتو و مقنعه با ۲۰/۴ درصد و چادر با ۱۴/۷ درصد در رتبه‌های بعدی انتخاب آن‌ها بوده است.

در نهایت در مورد «مداخله‌ی دولت در موضوع حجاب» با محوریت گشت ارشاد، کاهش قابل توجهی در نگرش مثبت افراد دیده می‌شود، به طوری که تنها ۳۵ تا ۴۵ درصد از افراد موافق مداخله و ورود دولت به این شکل در موضوع حجاب هستند.

در حوزه‌ی «رفتار»، نتایج نشان می‌دهد دامنه ۶۰ تا ۷۰ درصدی از زنان جامعه در گروه محجبه‌های عرفی (بدحجاب با تعریف شرعی) قرار دارند که از این میان ۱۰ تا ۱۵ درصد در وضعیت حاد و یا به عبارتی بدحجاب هنجارشکن بوده‌اند و سایر افراد در گروهی هستند که می‌توان آن‌ها را دارای حجاب عرفی و یا بدحجاب معمولی تلقی کرد.

 ۳۰ تا ۴۰ درصد از زنان در گروه باحجاب‌ها قرار دارند که از این گروه، حدود ۱۳ درصد به صورت سنتی حجاب خود را رعایت می‌کنند و مابقیِ زنان باحجاب، از حجاب با شیوه‌های جدیدِ حجاب، از قبیل چادر ملی و ... استفاده می‌کنند. بنابراین نزدیک به ۷۰ درصد از زنان جامعه در قشر خاکستری قرار دارند که با تغییرات متغیرهای تأثیرگذار، احتمال جابجایی آن‌ها به سایر گروه‌ها، به خصوص طیف هنجارشکن، بسیار زیاد است. در نهایت، با استناد به پژوهش‌های مختلف می‌توان به نتایج زیر در مورد وضعیت حجاب در جامعه دست یافت:

در بخش دوم این گزارش، متغیرهای تأثیرگذار بر رعایت حجاب بررسی شده است. نتایج نشان می‌دهد «تحصیلات» رابطه‌ی معنادار و مثبتی با پوشش زنان دارد و با افزایش تحصیلات، میزان پوشش زنان کاهش پیدا می‌کند.

نتایج تغییرات پوشش در «مشاغل مختلف» نشان می‌دهد، در میان زنان شاغل، کارمندان شرکت‌های خصوصی، بازاری‌ها، کارگران و فعالان رسانه‌ای کمترین میزان حجاب را داشته‌اند.

رابطه‌ی «وضعیت تأهل» و میزان حجاب نشان می‌دهد، متغیر تأهل تأثیر قابل ملاحظه‌ای در تغییرات پوششی زنان جامعه ندارد و اختلاف بین زنان مجرد و متأهل بدحجاب جامعه، تقریبا ۱۰ درصد است. از این روی، وضعیت تأهل افراد را نمی‌توان به عنوان یک عامل تأثیرگذار به شمار آورد.

منبع: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی